Είναι η πρώτη αφρικανή γυναίκα που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης 2004.
Η Γουάνγκαρι Ματάι (Wangari Maathai), η πρώτη Αφρικανή που τιμήθηκε με Νόμπελ Ειρήνης για τη συμμετοχή της στην ανάπτυξη, τη δημοκρατία και την ειρήνη.
Η Γουάνγκαρι Ματάι (Wangari Maathai) γεννήθηκε το 1940 στην πόλη Νιέρι της Κένυας, στην Ανατολική Αφρική. Τέλειωσε το Γυμνάσιο σε μια σχολή που διευθυνόταν από καθολικές μοναχές και ήταν ανάμεσα στους εκατοντάδες Αφρικανούς νέους που στάλθηκαν να σπουδάσουν στις ΗΠΑ, στο πλαίσιο ενός φιλόδοξου προγράμματος επί προεδρίας Κένεντι. Είναι η πρώτη γυναίκα στην Ανατολική και Κεντρική Αφρική που ολοκλήρωσε διδακτορικές σπουδές.
Σπούδασε Βιολογία στο Mount St. Scholastica College στο Atchison του Κάνσας και πήρε τον μεταπτυχιακό τίτλο της στο πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ το 1966. Έπειτα, συνέχισε τις σπουδές της στη Γερμανία και στο Ναϊρόμπι πριν αποκτήσει διδακτορικό στην Ανατομία το 1971 από το πανεπιστήμιο του Ναϊρόμπι. Το 1976, πήρε την έδρα του Τμήματος της Κτηνιατρικής Ανατομίας και έναν χρόνο αργότερα έγινε Επίκουρος Καθηγήτρια στο Τμήμα Κτηνιατρικής Ανατομίας, στο πανεπιστήμιο του Ναϊρόμπι.
Εγκαταλείποντας μια λαμπρή ακαδημαϊκή καριέρα και μια άνετη ζωή, η Γουάνγκαρι Ματάι επέστρεψε στη Κένυα για να αγωνιστεί για τον δασικό πλούτο της χώρας της και να γίνει μια μαχητική οικολόγος. «Δεν μετάνιωσα ποτέ που αποφάσισα να μείνω και να βοηθήσω στην ανάπτυξη αυτής της χώρας. Πιστεύω ότι έχω αλλάξει κάτι. Αυτό που μου δίνει μεγάλη ικανοποίηση είναι ότι πολύς κόσμος με πλησιάζει για να μου πει ότι η προσπάθειά μου τον έχει εμπνεύσει», έχει δηλώσει σε συνέντευξή της.Η Γουάνγκαρι Ματάι είχε ενεργή δραστηριότητα στο Εθνικό Συμβούλιο Γυναικών της Κένυας από το 1976 έως το 1987. Το 1976 υλοποίησε την ιδέα της φύτευσης δέντρων από καθημερινούς ανθρώπους και το 1977 ίδρυσε έναν ευρείας βάσης κοινωνικό οργανισμό, το «Κίνημα της Πράσινης Ζώνης» («Green Belt Movement»), το μεγαλύτερο πρόγραμμα δενδροφύτευσης στην Αφρική, με στόχο την καταπολέμηση της απερήμωσης και την προώθηση της βιοποικιλότητας. Η Γουάνγκαρι Ματάι έβαλε γυναίκες να φυτεύουν δέντρα δημιουργώντας γι’ αυτές θέσεις εργασίας και αναβαθμίζοντας την εικόνα τους στην κοινωνία και την ποιότητα της ζωής τους. Μέσα από το κίνημα αυτό, περισσότερα από 30 εκατομμύρια δέντρα φυτεύτηκαν από γυναίκες στα αγροκτήματά τους και σε καταυλισμούς σχολείων και εκκλησιών σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο. Στην Τανζανία, την Ουγκάντα, το Μαλάουι, το Λεσότο, την Αιθιοπία, την Ζιμπάμπουε και αλλού, οργανώθηκαν παρόμοιες πρωτοβουλίες και χρησιμοποιήθηκαν οι ίδιες μέθοδοι. Σε μια ήπειρο όπου η ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση των πόρων και η εξαθλίωση των ανθρώπων εξοντώνουν τη Φύση και το περιβάλλον, σε μία Κένυα όπου μόλις το 2% των φυσικών δασών έχουν επιβιώσει, η Ματάι κατόρθωσε να δώσει στις γυναίκες λίγα χρήματα για κάθε δέντρο που φυτεύουν. Όπως λέει και η ίδια, «πέρα από κάθε κέρδος, το πιο σημαντικό είναι η αίσθηση της ελπίδας και της δύναμης που εμφανίζεται στη ζωή αυτών των γυναικών». Ωστόσο, ο αγώνας της δεν αποδείχθηκε καθόλου εύκολος. Ο άντρας της τη χώρισε στη δεκαετία του '80 κατηγορώντας την ως «άπιστη» και αφήνοντάς την να μεγαλώσει μόνη τα τρία παιδιά τους. Το 1991 συνελήφθη και φυλακίστηκε, κάτι που είχε συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν, αφού χτυπήθηκε, απειλήθηκε και ρίχτηκε στη φυλακή για τις προσπάθειές της να προστατεύσει το περιβάλλον. Τον Ιανουάριο του 1999, ενώ συμμετείχε σε μία δενδροφύτευση, τραυματίστηκε στο κεφάλι από τις τοπικές αρχές. «Όταν με χτύπησαν», γράφει στην αυτοβιογραφία της «Unbowed» (κυκλοφόρησε στη Βρετανία από τις εκδόσεις William Heinemann), «ένιωσα περισσότερη έκπληξη παρά πόνο. Δεν ξέρω στ' αλήθεια γιατί ενδιαφέρομαι τόσο πολύ. Απλώς κάτι μέσα μου μού λέει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα και ότι πρέπει να κάνω κάτι. Νομίζω ότι θα το αποκαλούσα Θεό».
Τον Δεκέμβριο του 2002, η Γουάνγκαρι Ματάι εκλέχθηκε στο κοινοβούλιο της Κένυας με το συντριπτικό ποσοστό του 98% των ψήφων, αφού είχε ορθωθεί εναντίον του προηγούμενου Πρόεδρου της χώρας, ο οποίος είχε κυβερνήσει την Κένυα για 24 χρόνια. «Μπήκα στην πολιτική γιατί ήθελα να δείξω ότι δεν χρειάζεται να είμαστε κλέφτες, ότι υπάρχει και ένας διαφορετικός τρόπος να κάνεις πολιτική στην Κένυα». Τον Ιανουάριο του 2003, ο πρόεδρος Mwai Kibaki τη διόρισε Υφυπουργό Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων. «Σε σχέση με τον στρατιωτικό προϋπολογισμό, τα χρήματα για το περιβάλλον ήταν ελάχιστα. Κι όμως ο στρατός της Κένυας δεν έχει πολεμήσει ούτε μια φορά επί δεκαετίες. Αυτό που κάναμε ήταν να οργανώσουμε σεμινάρια για τους στρατιωτικούς και να τους πείσουμε ότι η γη που υποτίθεται ότι προστατεύουν χάνεται κάτω από τα πόδια τους. Είδα ποταμούς που ήταν μαύροι από τη βρώμα να καθαρίζουν πάλι... Το έργο μας δεν τελείωσε, αλλά δεν φαίνεται πια ανέφικτο».
Η είδηση της βράβευσής της με το Νόμπελ Ειρήνης το 2004, βρήκε την Αφρικανή πολιτικό να διαδηλώνει υπέρ της προστασίας των δασών στην Κένυα και να μοιράζει φαγητό σε χωρικούς που υποφέρουν από την πείνα λόγω της λειψυδρίας. «Το περιβάλλον είναι πολύ σημαντικό για την ειρήνη γιατί όταν καταστρέφουμε τους πόρους μας και γίνονται σπάνιοι, τότε πολεμάμε για αυτούς», δήλωσε η ίδια στη νορβηγική τηλεόραση. Και πρόσθεσε: «εργάζομαι ώστε να μην βελτιώνεται μόνο το περιβάλλον, αλλά και η διακυβέρνηση. Έχουμε μια ιδιαίτερη ευθύνη προς το οικοσύστημα αυτού του πλανήτη. Εξασφαλίζοντας ότι τα άλλα είδη θα επιβιώσουν, εξασφαλίζουμε και την δική μας επιβίωση». Η Ματάι είναι διεθνώς γνωστή για τον αδιάκοπο αγώνα της για τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη διατήρηση του περιβάλλοντος. Έχει υπερασπιστεί την κατάργηση των ανεξόφλητων χρεών των φτωχών αφρικανικών χωρών, έχει αγωνιστεί ενάντια στην παράνομη οικειοποίηση δημοσίων εδαφών, έχει μιλήσει με θέρμη και παρρησία για την επιβίωση των δασικών εδαφών και έχει δώσει μάχες ενάντια στην εισαγωγή γενετικά τροποποιημένων οργανισμών και κατά των ορυχείων τιτανίου στην Κένυα. Εκτός από το Νόμπελ, έχει κερδίσει πολυάριθμα βραβεία για τον περιβαλλοντικό ακτιβισμό της, μεταξύ των οποίων και το μετάλλιο της Γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής τον Απρίλιο του 2006. Τον Ιούνιο του 1997, οι Earth Times την συμπεριέλαβαν στους 100 ανθρώπους στον κόσμο που έκαναν κάτι σημαντικό στον τομέα του περιβάλλοντος. Επίσης, η Γουάνγκαρι Ματάι έχει μιλήσει εκ μέρους των γυναικών σε ειδικές συνεδριάσεις της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ενώ το 2005 εκλέχθηκε Πρόεδρος του Οικονομικού, Κοινωνικού και Πολιτιστικού Συμβουλίου (ECOSOCC) της Αφρικανικής Ένωσης με έδρα την Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας και διορίστηκε Πρέσβειρα Καλής Θέλησης για το Δασικό Οικοσύστημα της Λεκάνης του Κονγκό. «Ζούσαμε σε μια καταπράσινη γη», γράφει στην αυτοβιογραφία της. «Οι βροχές ήταν τακτικές, είχαμε άφθονο πόσιμο νερό παντού. Υπήρχαν μεγάλα, καλοποτισμένα χωράφια με καλαμπόκι, φασόλια, σιτάρι και λαχανικά. Η πείνα ήταν κάτι άγνωστο...». Σήμερα που η αποικιακή κυριαρχία και η κακοδιαχείριση προκάλεσαν, όπως λέει, φτώχεια, πείνα, διάβρωση των εδαφών και πολιτική διαφθορά, η Γουάνγκαρι Ματάι αγωνίζεται για ένα καλύτερο αύριο, με στόχο να φυτέψει ακόμη περισσότερα δέντρα.
